W ostatnim czasie do opinii publicznej coraz częściej docierają informacje prasowe o posiadaniu lub spożywaniu alkoholu przez nieletnich zawodników w trakcie zgrupowań piłkarskiej reprezentacji Polski do lat 17. Zjawisko to zanotowało tendencję wzrostową, co powinno wzbudzać niepokój wśród władz sportowych jak i wszystkich, którym wizerunek polskiego sportu nie jest obojętny. Ustawodawca stanowi, że napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5 % objętościowych alkoholu. Co do zasady brakuje jednolitej definicji nieletniego, jednak można ją zrekonstruować na podstawie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich z dnia 9 czerwca 2022 roku. Art. 1 §1 w zw. z §2 pkt 1 ustawy wskazuje, że nieletnim jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia i stosuje się wobec niej środki służące do zapobiegania i zwalczania demoralizacji. To także osoba popełniająca czyn karalnego między 13. a 17. rokiem życia. Piwem w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym są wszelkie wyroby objęte pozycją CN 2203 00 oraz wszelkie wyroby zawierające mieszaninę piwa z napojami bezalkoholowymi, objęte pozycją CN 2206 00, jeżeli rzeczywista objętościowa moc alkoholu w tych wyrobach przekracza 0,5% objętości.
Jeden z pierwszych poważnych incydentów miał miejsce we wrześniu 2022 roku. Wówczas reprezentacja Polski w piłce nożnej do lat 17 brała udział w Międzynarodowym Turnieju Turnieju o Puchar Syrenki, który ostatecznie zakończyła zajmując 3. miejsce. Sukces przyćmiły niestety informacje, że w pokojach dwóch zawodników znaleziono butelki po alkoholu. Zaistniałą sytuację potwierdził w komunikacie ówczesny rzecznik Polskiego Związku Piłki Nożnej wskazując, że ,,Obaj wspomnieni zawodnicy zostali dyscyplinarnie usunięci ze zgrupowania. O zaistniałej sytuacji zostały poinformowane kluby obu zawodników”.
Do podobnej sytuacji doszło ponad roku później, tylko, że na większą skalę i z rozszerzonym kręgiem podmiotowym uczestników. Zdarzenie miało miejsce w trakcie zgrupowania Reprezentacji Polski U-17 przed rozpoczynającymi się Mistrzostwami Świata w Piłce Nożnej w tej kategorii wiekowej. Czterej zawodnicy opuścili miejsce pobytu kadry i spożywali alkohol w jednym z indonezyjskich klubów na wyspie Bali. Ponadto jeden z zawodników doznał uszkodzenia ciała. Zdarzenie potwierdził komunikat PZPN z dnia 6
listopada 2023 roku o następującej treści: „W związku z niesportowym zachowaniem oraz złamaniem regulaminu, sztab szkoleniowy kadry U-17 podjął decyzję o usunięciu ze zgrupowania czterech zawodników (…)”. Sytuacja spotkała się także z reakcją klubów sportowych, w których sprawcy zamieszania na codzień grają. Konsekwencją ich zachowania był nakaz natychmiastowego opuszczenia miejsca miejsca treningu. Ponadto w trudnym położeniu znalazła się sama kadra narodowa, gdyż selekcjoner stracił zawodników, a pierwszy mecz do rozegrania czekał już 11 listopada. FIFA nie zgodziła się na możliwość ,,powołania” rezerwowych graczy, w związku z czym podczas mundialu trener miał do dyspozycji tylko 17 osób. Zgodnie z przepisami zawodnika można dokonać wymiany zawodnika przypadku poważnej kontuzji lub choroby i nie później niż 24 godziny przed pierwszym meczem.
Z prawnego punktu widzenia z pewnością w obydwóch przypadkach doszło do złamania regulaminów wewnętrznych obowiązujących w trakcie zgrupowań Piłkarskiej Reprezentacji Polski do lat 17. Ponadto naruszono Regulamin Dyscyplinarny Polskiego Związku Piłki Nożnej poprzez niesportowy tryb życia, o czym stanowi art. 74. Możnaby także przypisać odpowiedzialność z tytułu inne rażące naruszenie przepisów prawa związkowego lub norm etyczno – moralnych, obowiązujących w piłce nożnej tj. art. 110 rozdziału IX niniejszego regulaminu. Obwinionym mogłyby grozić takie sankcje jak kara pieniężna nie niższa niż 1.000 zł, dyskwalifikacja, zawieszenie lub pozbawienie licencji, wykluczenie z PZPN. Jednakże, należy zwrócić uwagę, że sankcje za takie przewinienia podlegają podmioty tylko wtedy, gdy naruszenie przepisów jest rażące i nie jest możliwe przypisanie odpowiedzialności na podstawie innego przepisu, opisującego naruszenie, zabronione pod groźbą kary dyscyplinarnej.
Analizując zdarzenie z września 2022 roku mające miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w trakcie turnieju ,,Syrenka Cup” należałoby się zastanowić także nad naruszeniem ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Młodzi piłkarze musieli mieć dostęp do alkoholu z bliżej nieznanego źródła. Gdyby przyjąć, że nabyli alkohol od podmiotu trzeciego, to doszłoby do naruszenia art. 43 wyżej omawianej ustawy, która stanowi, że kto sprzedaje lub podaje napoje alkoholowe w wypadkach, kiedy jest to zabronione podlega karze grzywny. Nie wiemy czy taka sytuacja miała miejsce, więc te rozważania pozostają w sferze teoretycznej.
Należy także zwrócić uwagę, że to zjawisko może być skutkiem powszechnej reklamy napojów alkoholowych w szeroko rozumianych mediach, które wzbudzają zainteresowanie u młodego człowieka. Co do zasady ustawodawca zabrania na obszarze
kraju reklamy i promocji napojów alkoholowych. Co ciekawe, dopuszcza jednak takie działania co do piwa, które stało się źródłem problemów małoletnich piłkarzy. De facto oznacza to, że reklama i promocja piwa jest dopuszczalna z uwzględnieniem ograniczeń wskazanych kazuistycznie w art. 13(1) ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Istotne jest, że ustawodawca zakazuje reklamy i promocji piwa skierowanej do małoletnich. W praktyce pojawiają się problemy z ustaleniem grupy docelowej danej reklamy, zwłaszcza, w erze powszechnego dostępu do takich materiałów i sposobu ich przedstawiania. Wskazówki pomocne przy uznaniu reklamy piwa jako skierowanej do tej grupy wiekowej można odnaleźć w zaleceniu Rady UE 2001/458/WE w sprawie spożywania alkoholu przez młodzież. Legislator zakazuje także łączenia przedstawiania spożywania alkoholu ze sprawnością fizyczną. Warto zaznaczyć, że wciąż niedoprecyzowana w ustawie jest kwestia reklamy i promocji alkoholu w mediach społecznościowych. Tylko w 2023 roku wobec kilku znanych osób orzeczono kary za naruszenie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Problem alkoholu zawsze budził ogromne emocje, szczególnie gdy związany jest z osobami nieletnimi. Powinien być przedmiotem debaty publicznej i zainteresowania zarówno ustawodawcy jak instytucji odpowiedzialnych za pracę z młodzieżą. U o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości zawiera pewne luki w zakresie szeroko rozumianej promocji napojów alkoholowych. Należałoby także podjąć ogólnopolską kampanię społeczną w mediach społecznościowych uwydatniając skutki zdrowotne, społeczne jak i etyczne spożywania alkoholu w wieku, kiedy emocje biorą górę nad rozsądkiem. Nastolatkowie nie zawsze postępują racjonalnie. Ważne jednak, żeby z tak społecznie nagannych zachowań wyciągnąć wnioski. Z uwagi na wiek należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zmiany zachowań. To zjawisko niestety spotkało także świat polskiego sportu. Trudno o jego pozytywną ocenę zwłaszcza, gdy chodzi o osoby reprezentujące kadrę narodową. Młodzi piłkarze ponieśli odpowiedzialność za swoje czyny zarówno dyscyplinarną jak i moralną w formie wolontariatu m.in. w szpitalu. Należy mieć nadzieję, że takie zjawiska w polskim sporcie nie będą miały miejsca. Każde przyzwyczajanie, który ma swój początek, określony przebieg i zależny efekt końcowy zależny zarówno od pojedynczej jednostki jak i społeczeństwa.
Kamil Kamiński
Źródła:
-Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Wspieranie i resocjalizacji. Komentarz
– pzpn.pl
- Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Wspieranie i resocjalizacja nieletnich. Komentarz
