Intensyfikacja trendu zmierzającego do uregulowania aktywności sportowej człowieka w ramach ustawodawstwa międzynarodowego oraz w krajowych ustawach zasadniczych, przy uwzględnieniu dorobku orzecznictwa w sprawach sportowych oraz wewnętrznych regulacji w obszarze sportu, pozwoliła nie tylko na objęcie ochroną ze strony państwa takiej właśnie aktywności, lecz zarazem dała szansę nadać jej charakter prawa podmiotowego jednostki. W ten sposób prawo do sportu zaczęto postrzegać jako przymiot prawa człowieka, pojmowanego jako niezbywalne osobiste prawo każdej jednostki. W obrębie takiego jego pojmowania zaczęto natomiast wskazywać na- z jednej strony- prawo człowieka do realizowania przez niego działalności sportowej, z drugiej zaś na jego prawo w zakresie dostępu do aktywności sportowej. O ile przy pierwszym z nich chodzi wyraźnie o wolność człowieka w zakresie swobody wyboru między innymi formy, miejsca, zakresu takiej aktywności, tak drugie odnosi się bardziej już do obowiązków państwa w zakresie zapewnienia jednostce realnych możliwości działalności sportowej.
W prawie międzynarodowym trudno o regulacje eksponujące bezpośrednio prawo obywatela do sportu. Próżno go szukać w obrębie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych. Wspomnieć natomiast można między innymi o Międzynarodowej Karcie o Edukacji i Aktywności Fizycznej oraz Sporcie (1978 r.), w której wskazuje się, że każdy człowiek na podstawowe prawo do edukacji i aktywności fizycznej oraz sportu bez jakiejkolwiek dyskryminacji opartej o względy etniczne, płci, orientacji seksualnej, języka, religii, politycznych lub innych przekonań, narodowości lub pochodzenia społecznego, własności czy też w oparciu o jakiekolwiek inne przesłanki. Podnosi się dalej, że wolność w zakresie rozwoju fizycznego i psychicznego musi być wspierana przez wszystkie państwa oraz organizacje sportowe (art. 1). Podkreślenie znaczenia prawa do aktywności sportowej jako prawa człowieka ma także miejsce w Europejskiej Karcie Sportu (1992 r.), gdzie wskazuje się z kolei na obowiązki władz publicznych w zakresie zapewnienia jednostce możliwości uczestnictwa w aktywności sportowej, w szczególności dzieciom i młodzieży, a także osobom niepełnosprawnym (art. 1). Podobnie w ramach Fundamentalnych Zasad Olimpizmu w Karcie Olimpijskiej zaznaczono: „Uprawianie sportu jest prawem człowieka. Każdy musi mieć możliwość uprawiania sportu bez jakiejkolwiek dyskryminacji, a w duchu olimpijskim, co wymaga wzajemnego zrozumienia w duchu przyjaźni, solidarności i fair play” (pkt 4).
Nadmienić też trzeba, że prawo do sportu nabiera szczególnego znaczenia w zakresie jego możliwych ograniczeń o dyskryminacyjnym charakterze. Dlatego też warto wskazać, że w Konwencji o Prawach Dziecka z 20.11.1989 r. pod pojęciem nauki rozumie się także rozwijanie zdolności fizycznych (art. 29), jednocześnie podkreślając prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych (art. 31), a także zwracając uwagę na potrzebę przeciwdziałania dyskryminacji (m.in. art. 23 i 24). Podobne postanowienia znaleźć można w regulacjach Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 13.12.2006 r., w których wskazuje się na potrzebę umożliwienia osobom niepełnosprawnym udziału, na zasadzie równości z innymi osobami, w działalności rekreacyjnej, wypoczynkowej i sportowej (art. 30).
Równie istotne pozostają rozwiązania na szczeblu krajowych konstytucji. Wśród nich przede wszystkim można odnaleźć te regulacje, przez które ustawodawca nakłada na władze publiczne obowiązek wspierania sportu, bądź- szerzej- kultury fizycznej. Mowa tym zakresie także o unormowaniu art. 68 ust. 5 polskiej ustawy zasadniczej, gdzie do obowiązków władz publicznych zalicza się popieranie rozwoju kultury fizycznej, „zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży”. Obowiązek ten obejmuje oczywiście sport, który w myśl art. 2 ust. 1 ustawy o sporcie wraz z wychowaniem fizycznym i rehabilitacją ruchową składa się na kulturę fizyczną. Przepis art. 68 ust. 5 Konstytucji nie określa form wsparcia w obszarze sportu, stąd pozostawiona w tym zakresie ustawodawcy swoboda pozwala na ich sprecyzowanie m.in. na gruncie regulacji ustawy o sporcie. Zaznaczyć trzeba, że wskazany art. 68 ust. 5 Konstytucji został zamieszczony w katalogu „Wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych”, których rzeczywista realizacja wydaje się niemożliwa bez aktywnej roli państwa wspierającego sport.
Co najmniej równie doniosłe zarazem wydaje się współcześnie znaczenie wspomnianego prawa do sportu jako prawa podmiotowego jednostki. Krajowa Konstytucja nie eksponuje go jednak bezpośrednio, jak dzieje się to w niektórych innych krajowych konstytucjach (np. Portugalii), gdzie pojawia się ono często obok prawa do ochrony zdrowia, wypoczynku, turystyki itd. Niemniej nadanie w polskich realiach problematyce kultury fizycznej, a przez to również sportu, rangi konstytucyjnej wskazuje niewątpliwie na świadomość ustawodawcy w zakresie potrzeby wspierania tego obszaru ludzkiej aktywności.
r.pr. dr hab. Michał Leciak
