Jedną z podstawowych form prowadzenia działalności sportowej w Polsce stanowi klub sportowy. Wynika to bezpośrednio z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (dalej: u.s.). Wspomnieć należy, że alternatywną formą działalności sportowej jest natomiast ta prowadzona indywidualnie przez zawodnika nie będącego członkiem klub sportowego.
Klub sportowy w Polsce działa jako osoba prawna (art. 3 ust. 2 u.s.). Istotnym jest przy tym potencjał klubu sportowego związany z możliwością tworzenia związków sportowych. Otóż zgodnie z art. 6 ust. 1 u.s., kluby sportowe w liczbie co najmniej trzy mogą tworzyć takie związki. Trzeba też nadmienić, że klub sportowy może być członkiem polskiego związku sportowego, uczestnicząc w ten sposób we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez ten związek (art. 8 ust. 1 u.s.).
Odnosząc się natomiast do formy prawnej działania klubu sportowego trzeba podkreślić, że przepisy u.s. nie wskazują jaką ma ona być. Wskazanie przez ustawodawcę na osobowość prawną klubu sportowego wyłącza jedynie możliwość jego prowadzenia w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Założyciele klubu sportowego mogą zatem decydować o jego formie prawnej, w tym m.in. tym, czy będzie funkcjonował jako stowarzyszenie, fundacja, spółdzielnia lub spółka kapitałowa.
Zaznaczyć warto, że najczęstszy w praktyce pozostaje funkcjonowanie klubu sportowego jako stowarzyszenia. Należy to wiązać z uproszczoną procedurą jego utworzenia i funkcjonowania. Została ona określona w przepisach ustawy z dnia 7 kwietnia Prawo o stowarzyszeniach (dalej: p.s.). W ujęciu art. 9 p.s., co najmniej siedem osób uchwala statut stowarzyszenia oraz wybiera komitet założycielski albo władze. Statut taki winien określać w szczególności: nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji; teren jego działania i siedzibę, cele i sposoby ich realizacji; sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków; władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje; możliwość otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją; sposób reprezentowania stowarzyszenia, w szczególności sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności uchwał władz stowarzyszenia; sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich; zasady dokonywania zmian statutu; sposób rozwiązania się stowarzyszenia (art. 10 ust. 1 p.s.).
Współcześnie nie może też być wątpliwości co do możliwości działania klubu w formie spółki kapitałowej jako bardziej złożonej niż stowarzyszenie. W praktyce dotyczy to w szczególności profesjonalnych klubów sportowych. Wśród regulacji ustawy o sporcie wprowadzono w pewnym przypadku obowiązek działania klubu sportowego jako spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czyniąc tym samym wyjątek od zasady dowolności formy prawnej takiego klubu (art. 15 ust. 3 u.s.). Dotyczy to tych klubów, które wchodzą w skład ligi zawodowej w grach zespołowych. Zasady tworzenia i funkcjonowania spółek kapitałowych określają regulacje ustawy z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
Wreszcie, klub sportowych może również działać jako fundacja. W myśl art. 7 ustawy z 6.04.1984 r. o fundacjach podlega wówczas obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i w momencie jego dokonania uzyskuje osobowość prawną. Taki też tryb uzyskania osobowości prawnej dotyczy także spółdzielni (art. 7 i 11 ustawy z 16.09.1982 r. – Prawo spółdzielcze.
Odnosząc się natomiast do uprawnień zarezerwowanych dla klubów sportowych na gruncie przepisów ustawy o sporcie zwrócić należy m.in. uwagę, że może on ustanawiać i finansować okresowe stypendia sportowe dla zawodników (art. 5 u.s.). Dodatkowo, klub sportowy działający na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, niedziałający w celu osiągnięcia zysku, może otrzymywać dotację celową z budżetu tej jednostki na podstawie uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, z zastosowaniem przepisów ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych. w zakresie udzielania dotacji celowych dla podmiotów niezaliczanych do sektora finansów publicznych i niedziałających w celu osiągnięcia zysku. Dotacja taka ma służyć realizacji celu publicznego z zakresu sportu i może być przeznaczona w szczególności na: realizację programów szkolenia sportowego; zakup sprzętu sportowego; pokrycie kosztów organizowania zawodów sportowych lub uczestnictwa w tych zawodach; pokrycie kosztów korzystania z obiektów sportowych dla celów szkolenia sportowego; sfinansowanie stypendiów sportowych i wynagrodzenia kadry szkoleniowej, jeżeli wpłynie to na poprawę warunków uprawiania sportu przez członków k.s., który otrzyma dotację, lub zwiększy dostępność społeczności lokalnej do działalności sportowej prowadzonej przez ten klub (art. 27 i 28 u.s.).
Co równie istotne, klub sportowy, będąc członkiem polskiego związku sportowego, jest też zobowiązany do ubezpieczenia zawodnika uczestniczącego we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez ten związek od następstw nieszczęśliwych wypadków w uprawianym sporcie (art. 38 ust. 2 u.s.) oraz do zapewnienia, aby zorganizowane zajęcia w zakresie sportu były prowadzone wyłącznie przez → trenera lub instruktora w rozumieniu przepisów ustawy o sporcie.
r.pr. dr hab. Michał Leciak
