Funkcjonowanie lig zawodowych niezmiennie kojarzy się z rozgrywkami prowadzonymi przeważnie w sportach o charakterze zespołowym, o określonym zasięgu czasowym i terytorialnym, zmierzających do wyłonienia zespołu mistrzowskiego. Fakt ich silnego powiązania z czynnikiem komercyjnym, obecny również współcześnie, doprowadził do ich powstania po raz pierwszy w USA w 1976 r. Początkowo chodziło o rozgrywki baseballa`a, potem zaś w ramach tzw. major leagues (baseball – MLB; futbol amerykański – NFL; koszykówka – NB; hokej– NHL). Ligi zawodowe także współcześnie, również poza USA, tworzy się celem maksymalizacji zysków z działalności sportowej.
Na Starym Kontynencie powstanie pierwszej ligi zawodowej można utożsamiać z powołaniem przez angielskie kluby piłkarskie już w 1888 r. Football League, której zadaniem stało się zarządzenia futbolem. W Polsce natomiast zalążków podstaw prawnych funkcjonowania lig zawodowych szukać można w art. 36 ustawy z 18.01.1996 r. o kulturze fizycznej oraz art. 3 pkt 2 i 15–16 ustawy z 29.07.2005 r. o sporcie kwalifikowanym.
Aktualna regulacja prawna tworzenia lig zawodowych ma z kolei miejsce na gruncie art. 15 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (dalej: u.s.). Ligę taką może powołać polski związek sportowy w sporcie, w którym współzawodnictwo sportowe jest organizowane w formie rozgrywek ligowych (art. 15 ust. 2 i 3 u.s.). Podkreślić przy tym trzeba, że brak jest przeszkód prawnych, aby w ramach innych rozgrywek ligi zawodowe tworzone były poza strukturami polskiego związku sportowego. Z kolei tryb obligatoryjny tryb tworzenia lig zawodowych przewidziano w art. 15 ust. 2 u.s. Ulega on aktualizacji wówczas, gdy ponad połowa klubów sportowych biorących udział w rozgrywkach ligowych w najwyższej klasie rozgrywkowej w danym sporcie działa w formie spółek akcyjnych. Co istotne, w grach zespołowych w skład lig zawodowych mogą wchodzić wyłącznie kluby sportowe działające w formie prawnej spółek kapitałowych, tj. spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Utworzeniu takiej ligi musi jednocześnie towarzyszyć wyznaczenie spółki kapitałowej, która będzie nią zarządzała (art. 15 ust. 4 i 5 u.s.).
Umowa zawarta między polskim związkiem sportowym a spółką zarządzającą ligą określa zasady jej funkcjonowania. Jej zawarcie jest możliwe po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw kultury fizycznej. Ma on prawo odmowy wyrażenia zgody na zawarcie umowy w przypadku stwierdzenia niezgodności jej postanowień z przepisami prawa (art. 15 ust. 5 i 6 u.s.).
r.pr. dr hab. Michał Leciak
