Streszczenie. W świetle coraz głębszej integracji między dziedziną sportową a postępem technologicznym, niniejszy artykuł analizuje pilną potrzebę opracowania spójnych regulacji, dostosowanych do dynamicznie zmieniających się warunków. Ewolucja ta, chociaż wprowadza nowe kryteria osiągnięć w sporcie, jednocześnie stawia przed nami skomplikowane wyzwania z zakresu regulacji prawnych. Postęp technologiczny, obejmujący analizę danych, sztuczną inteligencję i innowacyjne metody treningowe, nakłada konieczność stworzenia elastycznego systemu normatywnego. Taki system nie tylko powinien wspierać nowatorskie inicjatywy, ale także dbać o etykę i integralność środowiska sportowego. Pełne zrozumienie tej sytuacji stanowi klucz do formułowania regulacji, które zharmonizują postęp technologiczny z fundamentalnymi wartościami kierującymi światem sportu. W ramach analizy poruszane są także kontrowersje związane z technodopingiem, kwestią ochrony prywatności w kontekście sportu oraz rolą międzynarodowych instytucji sportowych w przystosowywaniu regulacji do zmieniającego się krajobrazu sportowego. Przyszłość prawa sportowego, w świetle powyższego, wymaga nie tylko dostosowania do nowych wyzwań, lecz również równoważenia pomiędzy tradycją a postępem technologicznym w kontekście opracowywania adekwatnych regulacji prawnych.
Słowa kluczowe: sport, prawo sportowe, postęp technologiczny.
W związku z nieustannym zacieśnianiem więzów między światem sportu a postępem technologicznym, pojawia się silna potrzeba opracowania spójnych regulacji, dostosowanych do zmieniających się warunków. Zachodząca ewolucja, kształtując nowe kryteria osiągnięć sportowych, jednocześnie stawia przed nami intrygujące wyzwania prawnicze. Rozwój technologii, obejmujący analizę danych, zagadnienie sztucznej w inteligencji i innowacyjne metody treningowe, wymaga elastycznego systemu normatywnego. Powinien on nie tylko wspierać pionierskie podejścia, ale również stać na straży etyki i integralności środowiska sportowego. Dokładne zrozumienie zaistniałej sytuacji jawi się jako klucz do kształtowania przepisów, które zgrają postęp technologiczny z fundamentalnymi wartościami kierującymi światem sportu.
Według definicji, którą stworzył Jay Coakley sport jest „zinstytucjonalizowaną aktywnością o charakterze rywalizacji, która wymaga fizycznego wysiłku lub określonych fizycznych zdolności i motywowana jest wewnętrznymi lub zewnętrznymi nagrodami”[1] . Wspomniane kryterium zinstytucjonalizowania spełniane jest poprzez odpowiednią standaryzację zasad i występowanie elementów technologicznych. Nie można mówić zatem o sporcie, jednocześnie wykluczając wpływ technologii właściwej dla danego momentu dziejowego- jest ona bowiem wobec sportu immanentna. Szereg różnorodnych oddziaływań technologii zaznacza się obecnie w sposób szczególny. Dokonuje redefinicji sposobu, w jaki postrzegamy iuczestniczymy w rywalizacji sportowej.
Manifestuje się to między innymi poprzez bezpośrednią ingerencję w funkcjonowanie obiektu wszelkiej aktywności sportowej- ludzkiego ciała. W tym obszarze wydatnie wspomaga doskonalenie umiejętności i zwiększanie wytrzymałości, przekraczając tradycyjne granice ludzkiego potencjału. Zasada „Citius-Altius-Fortius”- „Szybciej, Wyżej, Silniej” staje się osiągalna dzięki innowacyjnym treningom, zaawansowanemu sprzętowi oraz nowatorskim rozwiązaniom w suplementacji. Należy także podkreślić rolę technologii w podnoszeniu poziomu rywalizacji w skali globalnej. Dzieje się to poprzez udostępnianie nowoczesnych rozwiązań krajom zacofanym oraz tworzenie wzorców organizacyjnych na arenie międzynarodowej. Uniwersalizacja baz treningowych, sprzętu sportowego i procedur organizacyjnych niweluje nierówności szans. Przyczynia się do tworzenia jednolitego pola gry, bez względu na pochodzenie uczestników. Innym istotnym przykładem wpływu technologii jest kreowanie uprawiania sportu jako atrakcyjnego wydarzenia medialnego. Podejmowane działania obejmują dostosowywanie rozgrywki do wymagań transmisji telewizyjnej poprzez modyfikacje przepisów poszczególnych dyscyplin. Wyjątkowo często reformy takie przeprowadzane są w najpopularniejszej z nich w większości miejsc na świecie- piłce nożnej. Poprzez spektakularne prezentacje, powolne powtórki i innowacyjne kąty kamery, sport staje się spektaklem dostosowanym do oczekiwań widzów, co przyczynia się do zwiększenia popularności i masowej oglądalności.
W kontekście dynamicznych zmian we współczesnym sektorze sportowym wyróżniają się powszechne adaptacje sztucznej inteligencji i skomplikowanej analizy danych. Znajdują one wyraz w tworzeniu specjalistycznych przyrządów noszonych przez profesjonalnych sportowców. Dostarczają one cennych informacji dotyczących wydajności i strategii, mogą także pomagać w regeneracji po wysiłku. Także sportowcy amatorzy coraz częściej korzystają z funkcji smartphonów, smartwatchy, smartbandów oraz innych dedykowanych im urządzeń służących chociażby do monitorowania parametrów zdrowotnych. Ukazuje się także coraz więcej aplikacji sportowych, wykorzystywanych przez biegaczy i innych amatorów sportów na świeżym powietrzu. Jako przykład może posłużyć Endomondo[2], która potrafi rejestrować aktywności, planować trasy, organizować wyzwania i wydarzenia. Rynek analityki sportowej, napędzany nowymi technologiami, przeżywa ostatnimi czasy poważny rozkwit. Wyniki sporządzanych badań sportowych, zwłaszcza dotyczących efektywności zawodników, mają wpływ na zarobki oraz skuteczność działań marketingowych. Platformy analityczne, na czele z Wyscout[3], wprowadzają nowe pomysły w dziedzinie transferów, dostarczając kompleksowych statystyk i analiz, co znacząco przekształca tradycyjne podejście do scautingu. Warto zauważyć, że jednym z liderów w dziedzinie analizy sportowej jest Irlandia, z rozwiniętym rynkiem danych i inwestycjami w startupy. na naszym krajowym podwórku sportowym również możemy mówić o przyswojeniu pozytywnego trendu zmian, jednakże pozostaje wciąż do zrealizowania jeszcze wiele pożytecznych przedsięwzięć.
Ochrona prywatności jest niezwykle ważnym zagadnieniem w erze ciągłego zbierania danych. Dotyczy to również osób związanych ze światem sportu. Prawo do „poszanowania życia prywatnego” zostało zagwarantowane w treści artykułu 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) stwierdza zaś, że pojęcie prywatności obejmuje także wymiar społeczny, łącząc go z rozwijaniem kontaktów międzyludzkich- włączając te o charakterze ekonomicznym. Problem interpretacyjny dotyczący obowiązujących deklaracji pojawia się jednak przy formułowaniu twierdzenia czy prawo do prywatności obejmuje także prawo do uprawiania sportu jako fundamentalnej aktywności jednostki. Stanowisko aprobujące taka perspektywę wyraża Karta Olimpijska, lecz jej status nie zawsze jest równoznaczny z uznaniem za źródło prawa międzynarodowego. Sport, ze względu na charakter aktywności nierównościowej, rywalizacyjnej, stawia wyzwania przed akceptowanymi kanonami międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka. Zjawisko to można dostrzec w przypadkach takich jak Caster Semenya czy w sporze dotyczącym sądownictwa arbitrażowego w sporcie. na podstawie utrwalonych praktyk społecznych należy uznać, iż aktywność sportowa, obejmująca aspekty rozwoju fizycznego, psychicznego i interakcji, może być uznana za objętą ochroną prawa do prywatności, zgodnie z artykułem 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Wyraźną rolę w kwestii ochrony prywatności w sporcie odgrywają także media, zarówno tradycyjne, jak i internetowe. Reagują one na rosnące zainteresowanie branżą, dostarczając bogatą gamę informacji, zdjęć i filmów związanych z najbardziej rozpoznawalnymi zespołami i indywidualnymi sportowcami. Wielu z nich zaczyna odgrywać rolę podobną do celebrytów. Warto przyjrzeć się dodatkowo ciekawemu przypadkowi sędziów sportowych, którzy często pozostają w cieniu zmagań zawodników. W piłce nożnej ochrona wizerunku polskich sędziów jest uregulowana przez prawo autorskie. Brak jednak spójnego aktu prawnego w tej kwestii, co stanowi pewne wyzwanie. Istnieje mimo to jasne rozgraniczenie – wizerunek sędziego na boisku nie podlega ochronie, gdy pełni funkcję publiczną, analogicznie do piłkarza. Natomiast poza służbową rolą, sędzia ma prawo do prywatności i ochrony wizerunku, z naruszeniem dopuszczalnym tylko w przypadkach istnienia ważnego interesu społecznego. Przykładem zastosowania tej zasady był incydent z 2013 roku, gdy międzynarodowy sędzia Hubert Siejewicz został nagrany w kontrowersyjnej sytuacji podczas analizy oferty bukmacherskiej, co skutkowało zerwaniem umowy z Polskim Związkiem Piłki Nożnej.
W obliczu dynamicznie zachodzących zmian technologicznych poważną rolę odgrywa walka z oszustwami i dopingiem w środowisku sportowym. Analiza tych niepokojących zjawisk, obejmujących zarówno substancje farmakologiczne, jak i technologiczne wynalazki, odnosi się do ewolucji definicji sportu. Historia dopingu, sięgająca czasów starożytnej Grecji, ukazuje, że problem ten jest głęboko zakorzeniony w sporcie. Współczesny przemysł dopingowy, rozwijając się wraz z profesjonalizacją sportu, zaowocował skandalami związanymi z substancjami takimi jak strychnina czy sterydy anaboliczne. W związku z wyodrębnieniem nowych, różnorodnych form dopingu w celu ich sklasyfikowania, stworzono właśnie pojęcie technodopingu- dopingu technologicznego. Widoczny jest między innymi w kontrowersyjnym kostiumie pływackim LZR Racer, który zdaniem niektórych narusza zasady fair play. Ewolucja protez, jak te używane przez biegacza Oscar’a Pistoriusa, poddaje pod wątpliwość granice akceptowalności w sporcie, otwierając dyskusję na temat transformacji sportowców w rodzaj „cyborgów”. Współczesna technologia sportowa, dostarczając nieuczciwej przewagi, kwestionuje tradycyjne wartości sportu, takie jak otwartość i czystość zamiarów. W tej kontrowersji o równość szans, kluczowa dla sportu idea, staje się obszarem „ukrytych nierówności”. Mimo teoretycznie takich samych możliwości na starcie, istnieje uprzywilejowanie wynikające z dostępu do zaawansowanych technologii, co niezwykle komplikuje dyskusję na temat uczciwości i równości w sporcie.
W walce z dopingiem kluczową rolę odgrywa Światowa Agencja Antydopingowa (WADA). Wzmożono egzekwowanie Światowego Kodeksu Antydopingowego, co skutkuje intensywniejszymi kontrolami i postępowaniami dyscyplinarnymi. Państwa, m.in. Polska, angażują się w zwalczanie dopingu poprzez regulacje prawne na poziomie międzynarodowym i krajowym. Odrębne akty prawne dotyczące dopingu istnieją między innymi w Austrii, Danii, Niemczech i Szwecji. Międzynarodowe organizacje sportowe odgrywają niezwykle istotną rolę w globalnym świecie sportu, zarówno poprzez ustanawianie międzynarodowych standardów, jak i koordynację działań dostosowujących regulacje do zmieniającego się krajobrazu sportowego. Ich rola nie ogranicza się jedynie do egzekwowania norm, lecz obejmuje również kształtowanie jednolitego podejścia do wyzwań, zwłaszcza związanych z postępem technologicznym. Globalny rozwój gospodarczy spowodował komercjalizację sportu, zwiększając liczbę sporów zarówno na polu sportowym, jak i ekonomicznym. Aby rozwiązać te kwestie, utworzono Międzynarodowy Trybunał Arbitrażowy do Spraw Sportu (CAS). W ponad dwustu państwach działają Narodowe Komitety Olimpijskie, które nadzorują zawody sportowe. Ustanawiane zasady fair play powinny być zgodne z zasadami MKOL. Nad przestrzeganiem tych postanowień czuwa CAS. Zajmuje się też skutecznym rozwiązywaniem problemów związanych z różnicami w regulacjach prawnych państw.
Przyszłość prawa sportowego rysuje się jako obszar, w którym konieczne będą głębokie zmiany, aby sprostać nowym wyzwaniom. Antycypowane zmiany obejmują reakcję na rosnące złożoności kwestii związanych z uczciwością, prywatnością i finansami w sporcie. Wzrost globalizacji wymagać będzie bardziej zharmonizowanych regulacji międzynarodowych, a jednocześnie elastyczności, aby dostosować się do specyfiki poszczególnych dyscyplin. Konieczność ciągłego przystosowywania prawa do dynamicznego rozwoju technologicznego staje się nieuniknionym wyzwaniem. Prawo sportowe musi być gotowe do szybkiej reakcji i wprowadzenia rozważnych regulacji, które umożliwią skuteczną kontrolę i zarządzanie nowymi technologiami.
Podsumowując, modelowanie przyszłości prawa sportowego wymaga stosownego wyważenia pomiędzy korzeniami tradycji, a pulsującym rytmem nowoczesności. Przy dynamicznym krajobrazie technologicznym, kluczowe jest nie tylko dostosowywanie regulacji do nowych realiów, lecz także szacunek dla historii sportu. Elastyczność prawna staje się więc nie tylko odpowiedzią na współczesne wyzwania, ale także sposobem na zachowanie tożsamości dziedziny, gdzie fair play i getyczne standardy są nadal solidnie chronione.
Michał Olesiński
Bibliografia
1. Górski M., Ochrona praw fundamentalnych w odniesieniu do osób uprawiających sport, 2021
2. Kania K., Zrównoważony cyfrowy rozwój w sporcie, 2023
https://prawosportowe.pl/a/zrownowazony-cyfrowy-rozwoj-w-sporcie
3. Kowalska K., Technologie uwikłanie w sport Analiza zjawiska dopingu technologicznego, Poznań 2011
4. Kołodko K., Charakter prawny Międzynarodowego Trybunału Arbitrażowego do Spraw Sportu izmiany w procedurze rozpoznawania sporów, 2012
5. Król P., Nowoczesne technologie w sporcie iturystyce leśnej, 2015
6. Nosal P., Technologia iżycie społeczne. Analiza relacji na przykładzie współczesnego świata sportu, Poznań 2012
7. Nosal P., Wersja robocza tekstu pt. „Technologia” opublikowanego w: Socjologia sportu red. Honorata Jakubowska iPrzemysław Nosal Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, s. 231-242
8. Skup K., Walka z dopingiem w prawie międzynarodowym iUnii Europejskiej, Wrocław 2017
9. Szwarc J.A., Aktualne aspekty zjawiska kryminalizacji dopingu w sporcie, Wrocław 2017
10. Zieliński P., Nowe technologie w sporcie, Startup Poland, Warszawa 2022
[1] Nosal P., Technologia iżycie społeczne. Analiza relacji na przykładzie współczesnego świata sportu, Poznań 2012
[2] Król P., Nowoczesne technologie w sporcie iturystyce leśnej, 2015
[3] Zieliński P., Nowe technologie w sporcie, Startup Poland, Warszawa 2022
