Doświadczenia brytyjskie w zakresie zwalczania przestępczości stadionowej, których efektem są rozliczne rozwiązania prawne, na których wzoruje się wielu ustawodawców krajowych (np. The Football (Disorder) Act 2000), stały się również inspiracją dla polskiego prawodawcy. W ten sposób na gruncie ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (dalej: ubim) pojawił się tzw. zakaz klubowy.
Zaznaczyć trzeba, że o ile zakaz wstępu na imprezę masową orzekany jest w razie skazania za przestępstwo lub wykroczenie popełnione w związku z imprezą masową (art. 65–66 ubim i art. 41b Kodeksu karnego- dalej: kk), o tyle zakres zastosowania zakazu klubowego może obejmować nie tylko zachowania wyczerpujące znamiona takich czynów zabronionych, ale również takie, które naruszają regulamin obiektu lub imprezy masowej. Dolegliwość zakazu klubowego można jednak uznać za mniejszą jeśli zważyć, że o ile niestosowanie się do zakazu wstępu na imprezę masową podlega odpowiedzialności karnej z art. 244 kk, o tyle nierespektowanie zakazu klubowego pozostaje w zasadzie karnie irrelewantne. Co równie ważne, w ramach zakazu klubowego nie ma też możliwości zastosowania obowiązku stawiennictwa skazanego, w czasie trwania imprezy masowej, w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego komendanta Policji (art. 65 ust. 3 BezpImprMasU i art. 41b § 5 i 7 kk) oraz obowiązku przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego (art. 41b § 3 i 4 kk). Nie można wykluczać ad casum kumulacji zastosowania zakazu klubowego oraz zakazu wstępu na imprezę masową, choć tego typu dublowanie represji budzić może zastrzeżenia. Wątpliwości budzi charakter prawny zakazu klubowego. Z pewnością nie jest on środkiem penalnym, jednak poglądy w kwestii jego natury administracyjnoprawnej są zdecydowanie bardziej zróżnicowane. W orzecznictwie NSA podnosi się t, że zakaz klubowy nie może być traktowany ani jako sankcja karna ani jako decyzja administracyjna. Jest to inny akt administracyjny, dla którego istnieje odpowiednia procedura odwoławcza i możliwość skarżenia do sądu administracyjnego (zob. wyr. NSA z 17.6.2015 r., I OSK 727/15, CBOSA).
Wskazując natomiast na podmiot uprawniony do stosowania zakazu klubowego, to jest nim organizator meczu piłki nożnej. Organizatorem takim może być osoba prawna, osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, przeprowadzająca imprezę masową (art. 3 pkt 9 ubim). Podstawą do nałożenia tego typu dolegliwości jest zaś naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej. Regulamin obiektu zawiera przepisy wydane przez właściciela, posiadacza, użytkownika lub zarządzającego obiektem lub terenem, zawierające zasady wstępu na teren lub obiekt, w tym osób małoletnich, zasady zachowania się osób obecnych w obiekcie lub na terenie i korzystania przez nie z obiektu lub terenu oraz ze znajdujących się tam urządzeń, a także określające miejsca nieprzeznaczone dla publiczności (art. 3 ust. 1 pkt 10 ubim). Powinien być on udostępniony osobom uczestniczącym w imprezie. To samo dotyczy opracowywanego przez organizatora regulaminu imprezy masowej, który ma zawierać warunki uczestnictwa i zasady zachowania się osób na niej obecnych (art. 6 ust. 3–4 ubim).
Odnosząc się do istoty tzw. zakazu klubowego, należy do niej zakaz uczestniczenia osoby ukaranej w kolejnych imprezach masowych przeprowadzanych przez organizatora meczu piłki nożnej. Zakaz taki dotyczy również kolejnych imprez masowych przeprowadzanych z udziałem drużyny organizatora rozgrywanych poza siedzibą organizatora, i może być nakładany za naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej prowadzonej z udziałem drużyny tego organizatora.
Omawiany zakaz jest nakładany na czas nie dłuższy niż 2 lata, a okres jego obowiązywania biegnie od dnia jego wydania. Ustawodawca nie określa minimalnego okresu tego zakazu. Wydaje się zatem, że można orzekać go w dniach, tygodniach, miesiącach czy latach. Zdarza się jednak w praktyce orzekanie go w wymiarze jednego lub większej ilości meczów. Nałożenie zakazu klubowego ma charakter fakultatywny. Formą prawną, w ramach której orzeka się o nim, jest orzeczenie. Nie jest ono decyzją w rozumieniu przepisów KPA. W ramach postępowania w przedmiocie zakazu klubowego, zgodnie z art. 4 ubim, nie stosuje się przepisów KPA. Nie przesądza to jednak o braku możliwości zaskarżenia tego orzeczenia (zob. post. NSA w Warszawie z 2.10.2012 r., I OSK 2220/12, Legalis z glosą B. Kurzępy, Prok. i Pr. 2013, Nr 7–8).
W razie zastosowania omawianego zakazu organizator meczu piłki nożnej jest zobowiązany do tego, by w terminie 7 dni poinformować o fakcie jego nałożenia osobę, której on dotyczy. Informacja taka powinna przy tym określać okres obowiązywania zakazu uczestnictwa tej osoby. Osobie ukaranej zakazem klubowym służy prawo wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy do podmiotu, który go zastosował. Podmiot taki ma obowiązek określić w swoim regulaminie wewnętrznym formę, tryb i termin złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, a także tryb i termin jego rozpatrzenia. Termin ten powinien być wyznaczony tak, aby od daty złożenia wniosku do daty jego rozpatrzenia nie upłynęło więcej niż 14 dni. Orzeczenie wydane na skutek wniesienia wskazanego wniosku jest ostateczne.
Ustawodawca słusznie przewiduje jednak sądową kontrolę decyzji o zastosowaniu zakazu klubowego, albowiem od orzeczenia w tym zakresie osobie ukaranej służy prawo wniesienia skargi do właściwego sądu administracyjnego (art. 14 ust. 1–9 ubim ).
Aby zakaz klubowy mógł być realnie egzekwowany, informacje o jego zastosowaniu przetwarzane są w ramach kompatybilnych między sobą elektronicznych systemów służących do identyfikacji osób, sprzedaży biletów, kontroli przebywania w miejscu i w czasie trwania meczu piłki nożnej, kontroli dostępu do określonych miejsc oraz weryfikacji informacji o zastosowanym zakazie klubowym, a także w ramach centralnego systemu identyfikacji uczestników meczów piłki nożnej rozgrywanych w ramach najwyższej ligowej klasy rozgrywkowej rywalizacji mężczyzn oraz w drugiej i trzeciej najwyższej ligowej klasie rozgrywkowej rywalizacji mężczyzn (art. 13 ust. 2 i 2a ubim).
Co istotne, ukaraniu zakazem klubowym towarzyszyć również mogą inne konsekwencje. Organizator meczu piłki nożnej lub podmiot przez niego uprawniony do dystrybucji odmawia sprzedaży biletu wstępu lub innego dokumentu uprawniającego do przebywania na nim osobie, wobec której zastosowano zakaz klubowy (art. 15 ust. 3 pkt 2 ubim). Natomiast organizator masowej imprezy sportowej, innej niż mecz piłki nożnej, może odmówić na nią wstępu i przebywania osobie objętej takim zakazem (art. 10 ubim). Uprawnienia do odmowy wstępu na imprezę masową osobom ukaranym zakazem klubowym, a także do usunięcia takich osób z miejsca przeprowadzania imprezy masowej, posiada również służba porządkowa (art. 22 ust. 1–3 ubim). Tego typu rozwiązania w sposób zdecydowany wzmacniają dolegliwość orzekanego zakazu.
r.pr. dr hab. Michał Leciak
